هر موجود نر و ماده وقتى ثمر مىدهد كه زايا باشند و عمل لقاح و زايا شدن آنها به آميزش دو جنس است.امّا آميزش هر نوعى با نوع ديگر متفاوت است آميزش گياهان از راه گردافشانى و آميزش ابرها بوسيله برخورد ابرهايى با بار مثبت و منفى و آميزش حيوانات و انسان غالباً با انتقال اسپرمها با شيوه خاص است.
در این مقاله به بررسی این موضوع می پردازیم که آیا می توان ثابت نمود که قرآن اشاره صریح به لقاح ابرها و گیاهان دارد؟ و بر فرض پذیرش این مطلب, آیا می توان آن را اعجاز علمی قرآن شمرد ؟
تاریخچه بحث لقاح
بدیهی است که بشر از جفتگیری نر و ماده در حیوانات و انسانها و جانوران اطلاع داشت که عمل لقاح (زایایی) توسط تاثیر نطفه نر بر ماده موجب تولید نسل می شودو از دير زمان حتى قبل از اسلام اطلاع داشت كه اگر نرينههاى گياهان را براى گرده افشانى بر سر شاخههاى درختان ميوه به كار نبرند عملاً محصول گياهان بسيار كم مىشود مثلاً در عربستان معمول بود كه خوشههاى نرينه خرما را براى گردافشانى بر سر شاخههاى گلدار درختان خرما بپاشند.
امّا در اواخر قرن 18 يا اوايل قرن نوزده و با پيدايش وسايل تحقيقاتى جديد از قبيل ميكروسكپ و غيره... و پيدايش نوابغ و دانشمندان، كشف شد كه بدون عمل جفتگيرى و انجام تلقيح در حيوانات و گياهان توليد مثل امكانپذير نيست (مگر در برخى گياهان و حيوانات كه تكثيرشان از طريق تقسيم سلول و راههاى ديگر است).
مبحث اول: لقاح در گیاهان از منظر عم روز
توليد مثل گياهان عموماً بر اساس تلقيح ذرات خيلى ريز و ذرهبينى بنام گرده يا پولن (polin) است كه عامل انتقال اين گرده وسايل مختلف مثل حشرات و جريانهاى شديد هواست.
بطور خلاصه گرده افشانی به انتقال دانه‌های گرده ز پرچم یک گل که عضو نر گیاه به حساب می‌آید به روی کلاله گیاه مادگی همان گل یا گل دیگری از همان گونه گفته میشود
رویش دانه گرده پس از گرده افشانی، دانه گرده بر سطح مرطوب و چسبناک کلاله قرار می‌گیرد و با جذب مایع سطح کلاله، متورم میشود. سپس در محل منافذ دانه گرده، برآمدگیهایی به نام لوله گرده ایجاد میکند که فقط یکی از آنها سبقت گرفته و رشد میکند و خود را از راه خامه به تخمدان می‌رساند. در دانه گرده دو هسته روینده و زاینده وجود دارندتخم، پس از تقسیمهای متوالی، جنین کوچکی را تشکیل میدهد که در یک سوی آن گیاهک دانه بوجود می‌آید.
مبحث دوم: لقاح ابرها از منظر علم روز
مراحل تشكيل باران تا سال‌هاي طولاني به عنوان يك راز بزرگ باقي مانده بود تا اين كه در دهه‌هاي اخير با كمك وسايل پيشرفته مانند هواپيما، ماهواره و رايانه به مطالعه بادها، جهت آنها و اندازه‌گيري رطوبت، تغييرات آن رطوبت، تعيين سطح فشار آتمسفر و غيره پرداختند و به جزئيات شكل گيري ابرها و ساختمان و نحوه عمل آنها پي برده‌‌اند.
نحوه تشکیل ابر
وقتی بخار آب در منطقه ای زیاد شود و تشکیل یک توده گازی مرطوب را بدهد.به سبب عواملی چون:1-جریان همرفتی به عنوان مهمترین عامل2-کوهزادی(برخورد توده هوایی مرطوب با کوه ها و ناهمواریها و صعود در راستای آنها)3-تلاطم موجب میشود که این توده مرطوب گازی به سمت بالا صعود کند. ولی مادام که ذارت تشکیل دهنده ی این توده هوا به شکل ذارت بخار باشد, ابر تشکیل نخواهد شد, زیرا ابر تشکیل شده از قطرتکهایی است که هزاران برابر بزرگتر از ذرات بخار آب است. و همین تراکم ذارت آن به هم و بزرگتر بودن ذارت آن نسبت به ذارت بخار آب منجر به رؤیت آن به شکل ابر میشود.
به عنوان مثال در مناطق شرجی گرچه هوا به درجه اشباع یعنی آخرین حد خود از ذارت بخار رسیده است ولی ابر یا مه در آن منطقه تشکیل نمیشود. زیرا مولوکولهای بخار آب بسیار ریزاند و از یکدیگر فاصله دارند و به خودی خود نمی توانند به یکدیگر بچسبند و متراکم شوند در نتیجه عملیات میعان [ تبدیل گاز(بخار آب) به مایع] اتفاق نمیفتد. زیرا لازمه تشکیل ابر تراکم ذارت بخار آب است.
بنابراین نیازمند عاملی برای تراکم رطوبت است. ۱) دما باید به زیر نقطه شبنم برسد.(دمایی که در آن حد باید کاهش یابد تا بخار آب موجود در هوا بر روی سطوح مختلف متراکم گردد)۲) هسته‌های تراکم در هوا وجود داشته باشد.در اهمیت عامل اول بحثی نیست و واضح است که همیشه کاهش دما موجب تراکم میشود.
بارداری نوع اول
در توضیح عامل دوم می توان گفت که بخار آب ممكن است با وجود رسيدن به حالت اشباع تقطیر نشود و حتی اگر تقطیر شد ، یا به زودی تبخیر شود و دوباره به ذارت بخار آب تشکیل شود یا اینکه دانهها آنقدر ريز و معلق در هوا بمانند كه سنگین وزن نشوند و در نتیجه سقوط نكنند و باران نبارد.
بنابراین لازم است که باد هسته های تراکمی آب دوست مثل . هاگ گیاهان, ذرات غبار, مولوکلهای نمکی دریاها و اقیانوسها که توسط امواج در هوا پخش می شوند و ذرات دیگر را با خود به فضا ببرد تا بخار آب متصاعد شده توسط این ذرات را آبستن کنند و یک پوشش آبی را در اطراف این هستکها بوجود آورد تا در اطراف آن اندک اندک بزرگتر شوند و در نتیجه تشکیل قطرتک رابدهند و بالاخره قطرکهای ريز اوليه باران در اثر اختلاط و تلاطم و تصادم بادها به هم بپيوندد تا رفته رفته درشت شده در اثر وزن نسبتاً زياد خود از خلال تودههاى ابر ساقط گردد... .بنابراین در هر ابر به هر میزان که هسته های تراکم بیشتر باشد, قطرتکهای بیشتری درون ابر تشکیل خواهد شد, و احتمال بارندگی بیشتر است. زیرا بدون وجود این هستکها بخار آب به تنهایی توانایی تشکیل قطرکها را ندارد.پس در این فرایند ابر مانند مادری است که باد هسته های تراکمی را در او لقاح می کند و درنتیجه, فرزندی به نام قطرات باران تشکیل میدهد.
بارداری مصنوعی ابرهااین عنوان نامی آشنا برای متخصصین در رشته هواشناسی است. از طریق باروری ابرها میتوان به شمار و نوع هسته‌های باران‌زا کمک کرد. باروری به وسیله هسته‌های تراکم در اندازه‌های بزرگ (برای نمونه عناصر جذب‌کننده رطوبت مانند بلور نمک و اوره) می‌تواند برای سرعت دادن به روند بارش گرم به کار رود. باروری به وسیله هسته‌های منجمد (مانند یدور نقره و یخ خشک) در افزایش باران در روند بارش سرد به ابرهایی که کمبود هسته دارند، کمک شایانی میکند. موادی که در باروری ابرها به کار می‌روند میتوان به نمک خشک، اوره یا یدرو نقره اشاره کرد.
تصویر یک هواپیما در حال اجرای عملیات بارداری ابرها
باردای نوع دوم
ابرهاهنگامی که باد ابرها را حرکت می دهد, ابرها با مولوکولهای هوا یا با نامواریهای سطح زمین مانند کوه ها برخورد می کنند و دارای بار الکتریکی می شوند.
بررسی تطبیق آیه 22سوره حجر با یافته های علوم جدید
وَ أَرْسَلْنَا الرِّياحَ لَواقِحَ فَأَنْزَلْنا مِنَ السَّماءِ ماءً فَأَسْقَيْناكُمُوهُ وَ ما أَنْتُمْ لَهُ بِخازِنينَ
ترجمه ما بادها را آبستن(یا آبستن کننده) فرستاديم و از آسمان آبى نازل كرديم، و شما را با آن سيراب ساختيم در حالى كه شما توانايى حفظ و نگهدارى آن را نداشتيد!
بررسی کلمات مهم آیه
اللقاح: مصدر لقحت الناقة تلقح لقاحا،الواقح من الرياح: التي تحمل الندى ثم تمجه في السحاب و في كل شيء، فإذا اجتمع في السحاب صار مطرا.(العین فراهیدی) -و يقال لواقح جمع لاقح أي حوامل لأنها تحمل السحاب و تقله و تصرفه ثم تمر به فتدر، يدل عليه قوله حتى إذا أقلت سحابا أي حملت(مجمع البحرین) -أَلْقَحَ الفحل الناقة(مفردات)
به علت اینکه شاید خوانندگان, با زبان عربی آشنا نباشند نتیجه بحث واژه شناسی (لقاح) این است که:
کلمه لقاح به دو شکل لازم(بی نیاز از مفعول) و متعدی(نیازمند مفعول) استعمال می شود: که در استعمال لازمی آن به معنای زایا بودن یا حامل بودن است.
به عنوان مثال گفته می شود: لقحت الناقةُ: شتر ماده حامله است یا حامل(جنین) است؛ همچنین شتر بعد از باردار شدنش لاقحة(حامل کننده جنین) نامیده میشود.
و در استمعال متعدی آن به معنای زایا کردن یا حامل کردن است. به عنوان مثال گفته می شود: لقح الجملُ الناقةَ: شتر نر, شتر ماده را باردار یا حامل(نطفه و جنین)کرد؛ همچنین شتر نر که موجب زایایی و حامله شدن در شتر ماده میشود لاقح(باردار کننده) نامیده میشود.
احتمالات مطرح شده در آیه
با توجه به اینکه در آیه ذکر نشده که لقاح نسبت به چه چیزی انجام می شود.
كلمه «لواقح» در آيه «وارسلنا الرياح لواقح »(23) می‌تواند به شش معنا تصور شود.
1_و بادها را زايا و آبستن (حامل ابر) فرستاديم
2_و بادها را زايا و آبستن ( حامل بخار آب یا هسته های تراکمی) فرستاديم.
3_و بادها را زايا كننده و آبستن كننده (ابرها) فرستاديم.[بعد از تشکیل ابر و به هنگام عدم وجود نطفه (هسته های تراکمی)به میزان کافی در ابر رخ می دهد و ایده باران مصنوعی هم بر همین پایه استوار است].
4_ و بادها را زايا كننده و آبستن كننده (بخار آب) فرستاديم.
5 -و بادها را زايا و آبستن (گرده گياهان) فرستاديم.
6- و بادها را زايا كننده و آبستن كننده (گياهان) فرستاديم.از آنجا كه لواقع در آيه بصورت مطلق آمده و مشخص نشده كه لازم يا متعدى است و در صورت متعدى بودن، متعلق آن ابرها يا گياهان است پس از نگاه اول نمىتوانيم هيچكدام از شش احتمال را از آيه نفى كنيم.
ولی حق آن است که با توجه به اینکه در آیه شریفه بلافاصله بعد از ذکر بادها به عنوان لاقح, سخن از نزول باران شده است( فَأَنْزَلْنا مِنَ السَّماءِ ماءً)احتمال اینکه آیه شریفه اشاره به لقاح گیاهان داشته باشد ضعیف به نظر می رسد؛ بنابراین تنها چهار احتمال اول باقی می می ماند.
چرا که حرف فاء در زبان عربی سه معنا را می رساند که عبارت اند از: ترتیب, تعقیب(پشت سر هم بودن) و سببیت/ بنابراین فاء در فانزلنا من السماء بدین معنا است که نزول باران نتیجه تاثیر بادها در لقاح ابرها است.
قابل ذکر است که از میان این چهار احتمال تنها احتمال 3و4 دارای اعجاز علمی است, بنابراین نمی توان گفت که آیه شریفه دارای اعجاز علمی است و تنها می توان از احتمال اعجاز علمی آیه سخن گفت.
منابع:
مقاله اعجاز علمي قرآن در لقاح ابرها و گياهان(دکتر رضایی اصفهانی)
تفسیر نمونه
مغنی الادیب
کتب لغت(لسان العرب, مفردات و...)
سایتهای گیاه شناسی و هواشناسی
به قلم علی ایمانی نسب
نقل مطلب با ذکر منبع(نویسنده و آدرس وبلاگ) بلامانع است.
نظرات شما عزیزان:
:: موضوعات مرتبط:
مقالات،
،
